Gần một thập kỷ trở lại đây, Internet vệ tinh được nhắc đến ngày càng nhiều khi giải pháp này được thương mại hóa và thể hiện được giá trị vượt trội so với các loại hình truyền thống trong nhiều trường hợp. Dù chưa thể phổ biến như cáp quang, mạng di động, Internet vệ tinh ngày càng cải thiện về tốc độ cùng hàng loạt ưu điểm khác. Trên thế giới, nổi tiếng nhất ở lĩnh vực Internet vệ tinh là hệ thống Starlink của SpaceX, Kupier của Amazon (Mỹ) hay Oneweb từ công ty cùng tên của Anh. Ngoài ra, Trung Quốc cũng có hệ thống riêng như SpaceSail.

Trong khi đó tại Việt Nam, Quốc hội ngày 19/2 thông qua nghị quyết cho phép thí điểm có kiểm soát đầu tư mạng viễn thông sử dụng công nghệ vệ tinh quỹ đạo tầm thấp. Đây là một trong những điểm đột phá quy định tại Nghị quyết thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc biệt tạo đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Việc thí điểm dựa trên nguyên tắc bảo đảm quốc phòng, an ninh, trong đó không giới hạn tỷ lệ sở hữu cổ phần, phần vốn góp hoặc tỷ lệ đóng góp của nhà đầu tư nước ngoài. Chính sách này "đảm bảo mọi người dân đều được tiếp cận dịch vụ Internet, đồng thời, góp phần nâng cao hình ảnh của Việt Nam, thu hút thêm đầu tư của các tập đoàn công nghệ lớn trên thế giới và tạo thêm việc làm".

Đây cũng là một trong các giải pháp được ông Vũ Thế Bình, Tổng thư ký Hiệp hội Internet Việt Nam, đưa ra khi được hỏi về biện pháp giữ kết nối ổn định. "Ở khía cạnh công nghệ, có thể tính đến khả năng sử dụng dịch vụ truy cập Internet không dây qua vệ tinh như Starlink, trên cơ sở phù hợp lợi ích quốc gia và quy định pháp luật Việt Nam, để đa dạng kết nối Internet quốc tế cho những nhóm người dùng khác nhau", ông nói.

Thực tế, hình thức kết nối này đã được một số nhà mạng nghiên cứu ứng dụng và được cơ quan quản lý quan tâm. Tuy nhiên, Tại Việt Nam, VNPT là đơn vị duy nhất sở hữu mạng thông tin vệ tinh. Hình thức kết nối này sử dụng các trạm vệ tinh cỡ nhỏ VSAT (Very Small Aperture Terminal) có đường kính ăng-ten từ 1,2 m đến 3 m và hệ thống thông tin vệ tinh băng rộng Vinasat để cung cấp các dịch vụ viễn thông trên nền giao thức IP.

Thách thức với Internet vệ tinh

Tại buổi chia sẻ về giải pháp khắc phục sự cố cáp quang biển chiều 10/2, khi được hỏi về Internet vệ tinh, Cục trưởng Viễn thông Nguyễn Hồng Thắng cho rằng thách thức đầu tiên là mức giá.

Hiện tại, với kết nối Internet băng rộng cố định, người dùng Việt chỉ cần chi dưới 200 nghìn đồng cho băng thông trên 100 Mbps, miễn phí thiết bị đầu cuối. Trong khi đó, dịch vụ như của Starlink yêu cầu trả 599 USD (14 triệu đồng) cho thiết bị, chưa tính giá thuê bao 99 USD (2,3 triệu đồng) mỗi tháng, gấp 10 lần giá cước Internet ở Việt Nam. Tương tự, dịch vụ vệ tinh của VNPT cũng có mức giá thấp nhất 1,6 triệu đồng cho thuê bao tháng.

Nếu không quan tâm về giá, Internet vệ tinh tại Việt Nam cũng gặp những thách thức trong triển khai, cũng như các yêu cầu về đảm bảo chất lượng, an toàn, an ninh. Khi đưa ra đề xuất về Internet vệ tinh, ông Lê Bá Tân cho rằng các doanh nghiệp Việt Nam sẽ khó có đủ tiềm lực để tự triển khai chùm vệ tinh quỹ đạo thấp. Thay vào đó, nhà mạng sẽ phải sử dụng và phụ thuộc vào hệ thống vệ tinh có sẵn của các công ty nước ngoài.

Trong khi đó, các dịch vụ nước ngoài như Starlink được xếp vào dịch vụ xuyên biên giới, phải tuân thủ quy định trong Luật Viễn thông. "Đây là ngành kinh doanh có điều kiện nên có những điều khoản rất chặt. Điều này vừa để bảo vệ thị trường trong nước, vừa bảo đảm về an toàn thông tin", Cục trưởng Viễn thông nói.

Trước đó, bàn về chính sách quản lý và phát triển dịch vụ thông tin vệ tinh trong dự thảo sửa đổi Luật viễn thông, bà Phan Thanh Huyền thuộc Vụ Pháp chế - Bộ Thông tin và Truyền thông đánh giá dịch vụ vệ tinh với đặc tính vùng phủ sóng rất rộng, có thể hoạt động, cung cấp dịch vụ mà không cần hiện diện cả về kỹ thuật và thương mại tại nước sở tại.

Với công nghệ ngày một phát triển, việc cung cấp dịch vụ qua vệ tinh đang dễ dàng hơn, có nhiều dịch vụ mang tính chất thu thập dữ liệu như hình ảnh, truy cập băng rộng tốc độ cao. Điều này, theo bà Huyền, tiềm ẩn nhiều nguy cơ như dữ liệu của người dùng ở Việt Nam đi thẳng ra nước ngoài và có nguy cơ bị các doanh nghiệp nước ngoài thu thập, sử dụng bất hợp pháp; nguy cơ mất dữ liệu, ảnh hưởng đến quyền lợi của người sử dụng; nguy cơ mất an toàn mạng lưới, an ninh thông tin.

Nếu muốn phủ sóng tại Việt Nam, các dự án Internet vệ tinh như của Elon Musk phải có thỏa thuận thương mại với doanh nghiệp Việt đã được cấp phép cung cấp dịch vụ viễn thông truyền dẫn qua vệ tinh. Ngoài ra, dự thảo luật sửa đổi cũng bổ sung quy định về đặt trạm cổng (gateway) vệ tinh tại Việt Nam.

Ưu, nhược của Internet vệ tinh

Hiện ưu điểm của nó là khả năng lắp đặt nhanh, ở mọi nơi như vùng sâu vùng xa, hải đảo, tàu thuyền. Khi nhiều công ty ở lĩnh vực này ra đời, về lâu dài, tính cạnh tranh sẽ giúp giá của Internet vệ tinh rẻ đi, trong khi chất lượng và tốc độ băng thông càng được cải thiện

Tuy nhiên, ngoài vấn đề đắt đỏ, việc sử dụng Internet vệ tinh cũng kém ổn định hơn, đặc biệt là những nơi nằm xa quỹ đạo vệ tinh sẽ thường gặp độ trễ cao, buộc thiết bị cần thêm thời gian để kết nối lên không gian. Ngoài ra, thời tiết xấu cũng ảnh hưởng lớn đến quá trình kết nối.

Mức giá được xem là rào cản lớn khi người dùng lựa chọn dịch vụ. Dù tiến bộ gần đây giúp Internet vệ tinh đạt tốc độ băng thông rộng ngày càng cao, nó vẫn đắt hơn hầu hết phương thức Internet phổ biến khác. Ngoài ra, trong phần lớn trường hợp, các tùy chọn trên mặt đất sẽ cung cấp tốc độ tốt hơn với độ trễ thấp hơn.

Triển vọng Internet vệ tinh tại Việt Nam

Trước đó, theo nghị định hướng dẫn Luật Viễn thông 2023, để cung cấp dịch vụ viễn thông qua mạng vệ tinh qua biên giới đến người dùng trong nước, nhà cung cấp phải thông qua thỏa thuận thương mại với doanh nghiệp Việt Nam được cấp phép. Họ cũng phải có phương án để tất cả lưu lượng do các thiết bị đầu cuối thuê bao vệ tinh tạo ra trên lãnh thổ đất liền Việt Nam đều phải đi qua Trạm cổng mặt đất (gateway) đặt trên lãnh thổ Việt Nam.

Hiện VNPT là đơn vị duy nhất sở hữu mạng thông tin vệ tinh, sử dụng trạm vệ tinh cỡ nhỏ VSAT và hệ thống thông tin vệ tinh băng rộng Vinasat để cung cấp dịch vụ viễn thông trên nền giao thức IP, tốc độ tối thiểu 384 Kbps và giá cước từ 1,6 đến 5,25 triệu đồng mỗi tháng. Tháng 4/2021, Viettel cũng đề xuất triển khai thí điểm dịch vụ Internet vệ tinh bằng chùm vệ tinh quỹ đạo thấp (LEO) để tăng khả năng phủ sóng cho mạng di động.

Dù vậy, việc triển khai Internet vệ tinh trong nước cũng có thể gặp nhiều rào cản. Hiện với kết nối Internet băng rộng cố định, người dùng Việt chỉ cần chi dưới 200.000 đồng cho băng thông trên 100 Mbps, miễn phí thiết bị đầu cuối. Trong khi đó, dịch vụ như của Starlink yêu cầu trả 599 USD (14 triệu đồng) cho thiết bị, chưa tính giá thuê bao 99 USD (2,3 triệu đồng) mỗi tháng, gấp 10 lần cước Internet ở Việt Nam.

Mạng internet vệ tinh đầu tiên tại Việt Nam Mạng internet vệ tinh đầu tiên tại Việt Nam

Mạng internet vệ tinh đầu tiên tại Việt Nam Mạng internet vệ tinh đầu tiên tại Việt Nam

Mạng internet vệ tinh đầu tiên tại Việt Nam Mạng internet vệ tinh đầu tiên tại Việt Nam

Mạng internet vệ tinh đầu tiên tại Việt Nam Mạng internet vệ tinh đầu tiên tại Việt Nam

Mạng internet vệ tinh đầu tiên tại Việt Nam Mạng internet vệ tinh đầu tiên tại Việt Nam

Mạng internet vệ tinh đầu tiên tại Việt Nam Mạng internet vệ tinh đầu tiên tại Việt Nam

Mạng internet vệ tinh đầu tiên tại Việt Nam Mạng internet vệ tinh đầu tiên tại Việt Nam